Een krokus en een narcis zijn niet hetzelfde. Het zijn allebei bloemen, maar niet dezelfde bloemen. Zo werkt het ook met eenzaamheid en sociaal isolement. Eenzaamheid is niet altijd sociaal isolement en sociaal isolement is (lang) niet altijd eenzaamheid. Sterker nog: vaak niet, zelfs. Als dat wel zo zou zijn, zou dat betekenen dat 49% van de Nederlanders sociaal geïsoleerd leeft, want 49% van de Nederlanders voelt zich eenzaam.
Je kan je gigantisch eenzaam voelen, terwijl je toch veel mensen om je heen hebt. En je kan weinig mensen om je heen hebben, en daar volledig ok mee zijn. Of dat laatste goed is voor je gezondheid is een tweede, maar het kan. Eenzaamheid en sociaal isolement zijn daarmee niet hetzelfde.
Je kan je gigantisch eenzaam voelen, terwijl je toch veel mensen om je heen hebt
Ik begrijp wel dat het met elkaar verward wordt. Het klopt zelfs ook wel, dat sociaal isolement bij kan dragen aan het ontstaan van eenzaamheid. Maar zoveel dingen kunnen bijdragen aan een gevoel van eenzaamheid. Wist je dat het eerste jaar na het krijgen van het eerste kind het meest eenzame jaar is in het leven van een vrouw? Sociaal isolement hoeft dus geen eenzaamheid te betekenen, en is dus ook zeker niet hetzelfde.
Eenzaamheid is niet te zien. Waarbij ik op nog een ander verschil tussen eenzaamheid en sociaal isolement kom: eenzaamheid is een gevoel, sociaal isolement een situatie. Je kan het zien wanneer iemand veel alleen is, niet wanneer iemand zich eenzaam voelt. Je kan niet zeggen: die persoon is vaak alleen, dús die voelt zich eenzaam. Nogmaals: als iedereen die zich eenzaam voelt sociaal geïsoleerd zou leven, zou 48% van de Nederlanders om en nabij de 3 mensen per week zien. Inclusief de kassamedewerker bij de supermarkt.
Wat is eenzaamheid dan wél? Eenzaamheid is een fysiek ervaren tekort aan patronen van sociale verbinding met andere mensen. Een hele mond vol. Ik zal het daarom opdelen in wat meer hapklare brokjes:
Een fysiek ervaren tekort….
Eenzaamheid is te zien op hersenscans. De hersenen reageren op jouw gevoel van eenzaamheid. Daarnaast beïnvloedt het je hormoonhuishouding. Eenzaamheid is een stressbron, en als je je eenzaam voelt, maakt je lijf dus het stresshormoon cortisol aan.
Daarnaast is eenzaamheid een emotie: een signaal van je lijf dat zegt: ‘hey, je hebt een tekort aan een eerste levensbehoefte!’ Net zoals honger dat doet. Of dorst. Pas als we eenzaamheid gaan herkennen als eenzaamheid, wordt eenzaamheid een gevoel. Net zoals honger en dorst.
… aan patronen van….
De hele wereld bestaat uit patronen. Zo herkennen we dingen. Bomen herkennen we aan de vorm. Eten kunnen we eten. Geen eten in huis betekent boodschappen doen. Alles is een patroon.
Zo is het ook met relaties. Aan de manier (het patroon) van met elkaar omgaan, kunnen we zeggen: ‘dat is een vriendin van mij’. Of: ‘dat is mijn partner’. Of ‘mijn collega’, ‘dat is mijn broer’, ‘dat is mijn zus’. ‘Dat is mijn vader’. Door het patroon van hoe we met elkaar omgaan en onze stamboom, kunnen we precies aangeven wie welke relatie tot ons heeft.
… sociale verbinding…
Sociale verbinding is niet hetzelfde als sociale contacten. Als ik een praaatje maak met de buurman, of afreken bij de kassa, wil dat nog niet zeggen dat ik echte verbinding met diegene voel. Net zoals je misschien kunt praten met een familielid met wie je misschien niet zo’n goede band hebt.
Sociale verbinding heb je als je samen deelt. Deelt in jullie waarden, in wat jullie leuk vinden, in wat jullie bezighoudt. Deelt in wat jullie verschrikkelijk vinden. Pas dan kun je spreken van verbinding. Jullie delen iets, dat jullie met elkaar verbindt. Jullie delen iets meer dan ‘hoi!’ dat jullie met elkaar verbindt.
…met andere mensen
Je kan een passie hebben voor dieren. Dieren heel leuk vinden. Een huisdier hebben. Maar een vervanging voor sociale verbinding met andere mensen is het niet. Een huisdier kan een leegte opvullen. Maar een vervanging voor sociale verbinding met andere mensen is het niet.
In sociale verbinding met andere mensen leren we. We ontwikkelen ons. Dat geldt niet voor dieren. Of games. Of sociale media. Sociale media maken dat we makkelijk in contact kunnen blijven met elkaar, maar een vervanging voor sociale verbinding is het niet.
Hulp bij eenzaamheid: Creatief Leven
Voel jij je eenzaam en wil je weer leren om sociale verbinding te leggen met andere mensen? Kijk dan eens of de cursus Creatief Leven wat voor je is! Creatief Leven is ontwikkeld door Jeanette Rijks, eenzaamheidsexpert bij Faktor5 en is een in Nederland erkend, leuk, leerzaam traject van 8 weken, waarbij we kijken naar wie je bent, wat je goed kan en wat je leuk vindt, waar je graag naartoe wil en hoe je dat kan bereiken. Je leert veel over eenzaamheid, de invloed van eenzaamheid, maar ook (en vooral) wat je zelf kan doen om er geen last meer van te hebben. Want dat is niet de bedoeling! En zelfs niet goed voor je gezondheid.
Daarover later meer…
‘Eenzaamheid is een fysiek ervaren tekort aan patronen van sociale verbinding met andere mensen’
– Jeanette Rijks, eenzaamheidsexpert –
